Greenpeace: Afşin-Elbistan zehir saçıyor

Yerli kömür kullanan özelleştirilmiş veya kamuya ait termik santrallerin 31 Aralık 12 2021 tarihine kadar çevre mevzuatından muaf olarak çalışmalarına olanak tanıyan yasa geçtiğimiz Aralık ayında TBMM’den onaylandığında büyük tepki gördü.

Yoğun baskılar üzerine Cumhurbaşkanı Erdoğan yasayı veto etti. Ancak çok geçmeden termik santrallerin büyük bölümüne çevre koruyucu yatırımlar yapılmadığı halde çalışma izni verildi.

Birçok sivil toplum örgütü hiçbir yatırım ve düzeltme yapılmadığı halde izin verilmesini şüpheyle karşılamış, Çevre ve Şehircilik Bakanlığı’nın online olarak takip ettiği termik santrallerinin baca gazı ölçümlerini açıklama çağırısında bulunmuştu.

Bakanlık verileri açıklamada ama devreye Greenpeace girdi. Çevre örgütünün yaptırdığı açıkladığı rapor korkutucu gerçeği ortaya koydu.

Greenpeace Akdeniz tarafından, 2020 Ekim ve Kasım ayları döneminde Afşin Elbistan A ve B Termik Santralleri’nin etki alanında hava kalitesi ölçümleri yapıldı. Makine Münendisi Orhan Aytaç imzalı raporda bölgede solunan hava için şu tespitlere yer verildi.

1. PM10 konsantrasyonunun, ölçüm yapılan iki noktada 30 gün boyunca, yürürlükteki Sanayi Kaynaklı Hava Kirliliğinin Kontrolü Yönetmeliği EK 2’de verilen sınır değerin üzerinde olduğu görülmektedir. Ölçülen en düşük konsantrasyon bile sınır değerin neredeyse iki katıdır.

2. PM2,5 konsantrasyonunun, ölçüm yapılan iki noktada 30 gün boyunca, AB sınır değerinin ve Dünya Sağlık Örgütü tarafından önerilen kılavuz değerin çok üzerinde olduğu saptanmaktadır.

3. Aylık azot dioksit (NO2) konsantrasyonu ölçümü yapılan 4 noktadan birindeki değerler, yönetmelik ekinde verilen yıllık sınır değerin üzerindedir.

4. Dört noktada yapılan aylık kükürt dioksit (SO)2 konsantrasyonu ölçümlerinin hepsinde,
yönetmelikte verilen uzun vadeli sınır değeri (UVS) ve yıllık sınır değerinin üzerinde sonuçlara ulaşılmıştır.

“SINIR DEĞERLERİ KARŞILAYACAK BİR YATIRIM YAPILMAMIŞTIR”

Raporda ayrıca şu tespitlere yer verildi:

EÜAŞ Afşin Elbistan B Termik Santrali, 2020 başından itibaren geçici faaliyet belgesi ile çalıştırılmasına devam edilen santrallerden birisidir. Santralde, baştan baca gazı kükürt arıtma tesisi de kurulmuş, o tarihteki mevzuata göre sınır değeri 1.000 mg/Nm3 olan kükürtdioksit salımı 482 mg/Nm3 ölçülmüştür. Haziran 2019’dan itibaren geçerli sınır değerleri ise toz salımı için 50 mg/Nm3 ve kükürt dioksit salımı için 400 mg/ Nm3’tür. Santralda yeni sınır değerleri karşılayacak herhangi bir yatırım yapılmamıştır.

Filtelerin ve baca gazı kükürt arıtma tesislerinin yürürlükteki mevzuatın gereklerini karşılamadıkları açıktır.

Afşin Elbistan A Termik Santralinin kuruluşunda baca gazı kükürt arıtma tesisi yoktur. 2018 sonunda özelleştirilen santral, 2020 yılbaşında kapatılmıştır. Ancak çok geçmeden Haziran başında dört ünitesinden ikisinin (geçici faaliyet belgesi ile) üretime başlamasına izin verilmiştir.

Sahadan alınan bilgilere göre toz filtreleri henüz iyileştirilmemiştir. Kurulduğu belirtilen baca gazı kükürt arıtma sistemi incelendiğinde, yatırım maliyeti daha düşük, ancak işletme giderleri fazla olan kuru soğurucu püskürtme1 (Duct Sorbent Injection) sistemi olduğu görülmektedir. Bu sistemin kullanılan kömürün özellikleri açısından amaca ne kadar uygun olduğu belirsizdi. Greenpeace Akdeniz tarafından yaptırılan ölçümler bu sistemin yeterli ve uygun olmadığını göstermektedir.

ŞEFFAFLIK SAĞLANMALIDIR

Herhangi bir ölçüm süreci yaşanmadan, bu sistemin, mevzuatın gereklerini karşıladığına nasıl ve neye dayanarak karar verilmiştir?

Greenpeace Akdeniz tarafından yaptırılan ölçümler, Afşin Elbistan A ve B Termik santrallerinin etki alanında yürürlükteki ‘Sanayi Kaynaklı Hava Kirliliğinin Kontrolü Yönetmeliği Ek-2’de verilen hava kalitesi sınır değerlerinin aşıldığını göstermektedir.

Cumhurbaşkanı tarafından veto edilen yasa kapsamında olup, çalışma izni verilmiş diğer santrallerde de çevre koruyucu yatırımlar halen tamamlanmamıştır.

Bunların ve diğer tüm santrallerin hava kalitesi raporları ve anlık baca gazı ölçüm verileri internet ortamında yayımlanmalı, şeffaflık sağlanmalıdır.